Türkiye'nin örgü kültürünün zenginliği küçümsenemez.Her bölge kendine özgü, yerel ve geleneksel teknolojilere, el yapımı kumaş ve kıyafetlere sahip olup, Anadolu'nun geleneksel tarihini ve kültürünü taşımaktadır.
Dokumacılık, köklü bir geçmişe sahip bir üretim bölümü ve el sanatları dalı olarak Anadolu'nun zengin kültürünün önemli bir parçasıdır.Bu sanat formu tarih öncesi çağlardan beri varlığını sürdürüyor ve aynı zamanda medeniyetin bir ifadesidir.Zamanın geçmesiyle birlikte keşif, evrim, kişisel zevk ve dekorasyonun gelişmesi, bugün Anadolu'da çeşitli desenli kumaşlar oluşturmuştur.
21. yüzyılda tekstil endüstrisi hala var olsa da üretimi ve ticareti büyük ölçüde ileri teknolojiye bağlıdır.Anadolu'da yerli ince örgü sektörü ayakta kalma mücadelesi veriyor.Yöresel geleneksel örgü teknolojisinin kayıt altına alınması, korunması ve özgün yapısal özelliklerinin korunması çok önemlidir.
Arkeolojik bulgulara göre Anadolu'nun dokuma geleneği binlerce yıl öncesine dayanmaktadır.Günümüzde dokuma, tekstil sektörüne bağlı farklı ve temel bir alan olarak varlığını sürdürmektedir.
Örneğin eskiden dokuma şehirleri olarak anılan İstanbul, Bursa, Denizli, Gaziantep ve Buldur hâlâ bu kimliğini koruyor.Ayrıca pek çok köy ve kasaba, kendilerine özgü dokuma özelliklerine ilişkin adlarını hâlâ korumaktadır.Bu nedenle Anadolu'nun dokuma kültürü sanat tarihinde çok önemli bir yere sahiptir.
Yerel dokuma, insanlık tarihinin en eski sanat formlarından biri olarak listeleniyor.Geleneksel bir dokuya sahiptirler ve Türkiye kültürünün bir parçasıdırlar.Bir ifade biçimi olarak yöre halkının duygusal ve görsel zevkini aktarmaktadır.Dokumacıların hünerli elleri ve sonsuz yaratıcılıklarıyla geliştirdikleri teknoloji, bu kumaşları benzersiz kılıyor.
İşte Türkiye'de halen üretimi devam eden yaygın ya da az bilinen örgü türlerinden bazıları.Bir bakalım.
Burdur desenli
Burdur'un güneybatısındaki dokuma endüstrisi yaklaşık 300 yıllık bir geçmişe sahip olup bunların arasında en ünlü kumaşlar İbecik bezi, Dastar bezi ve Burdur alacas ı/ renklidir. Buldur'un en eski el sanatlarından biridir.Özellikle tezgahlarda dokunan “Burdur partiküllü” ve “Burdur bezi” günümüzde de popülerliğini korumaktadır.Şu anda Gölhisar ilçesine bağlı İbecik köyünde birçok aile halen “Dastar” markasıyla örgü işiyle uğraşarak geçimini sağlıyor.
Boyabat çemberi
Boyabad eşarp, yöre halkının eşarp veya duvak olarak kullandığı yaklaşık 1 metrekare alana sahip ince pamuklu bir kumaş türüdür.Şarap kırmızısı kurdelelerle çevrelenmiş ve renkli ipliklerle dokunmuş desenlerle süslenmiştir.Başörtüsünün pek çok çeşidi olmasına rağmen, Karadeniz'in Boyabat ilçesine bağlı bir köy olan Dura ve Sarayd ü zü – Boyabad eşarbı yöre kadınları tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.Ayrıca atkıda dokunan her temanın farklı kültürel ifadeleri ve farklı hikayeleri vardır.Boyabad eşarbı aynı zamanda coğrafi işaret olarak da tescillenmiştir.
Ehram
Doğu Anadolu'da Erzurum ilinde üretilen Elan tüvit (ehram veya ihram), ince yünden yapılan kadın ceketidir.Bu tür ince yünler düz mekik ile zorlu bir işlemden geçirilerek dokunur.Elaine'in ne zaman dokumaya ve kullanılmaya başladığına dair mevcut yazılı materyallerde net bir kayıt bulunmadığı doğru ancak 1850'li yıllardan bu yana mevcut haliyle var olduğu ve insanlar tarafından kullanıldığı söyleniyor.
Elan yünlü kumaş altıncı ve yedinci aylarda kesilen yünden yapılır.Bu kumaşın dokusu ne kadar ince olursa değeri de o kadar yüksek olur.Ayrıca nakışları dokuma sırasında veya sonrasında el emeği ile yapılmaktadır.Bu değerli kumaş, kimyasal madde içermemesi nedeniyle el sanatlarının ilk tercihi haline gelmiştir.Artık geleneksel kullanımdan, kadın ve erkek giyim, kadın çantası, cüzdan, dizlik, erkek yelek, kravat, kemer gibi farklı aksesuarların yer aldığı çeşitli modern eşyalara evrilmiştir.
Hatay ipeği
Güneyde Hatay ilinin Samandaehl, Defne ve Harbiye bölgelerinde ipek dokuma endüstrisi bulunmaktadır.İpek dokuma Bizans döneminden beri yaygın olarak bilinmektedir.Bugün Bü yü ka, hatai ipek sanayii şı K ailesinin sahibi olan en büyük gruplardan biridir.
Bu yerli dokuma teknolojisinde çözgü ve atkı iplikleri doğal beyaz ipek ipliklerden oluşan, kumaş üzerinde desen bulunmayan, genişliği 80 ila 100 cm arası düz ve dimi kumaşlar kullanılmaktadır.İpek değerli bir malzeme olduğundan, koza kalıntısı atılmadan kozaların döndürülmesiyle elde edilen ipek ipliklerden “sadakor” gibi daha kalın kumaşlar dokunur.Bu örgü teknolojisi ile gömlek, çarşaf, kemer ve diğer türlü kıyafetler de yapılabilmektedir.
Siirt'in ş al ş epik)
Elyepik Türkiye'nin batısında Sirte'de bulunan bir kumaştır.Bu tür kumaşlar genellikle “şepik” (bir tür palto) altına giyilen pantolon olan şal gibi geleneksel kıyafetlerin yapımında kullanılır.Şal ve şepik tamamen keçi tiftiğinden yapılmıştır.Keçi tiftiği kuşkonmaz kökleriyle nişastalanır ve doğal kök boyalarıyla renklendirilir.Üretim sürecinde hiçbir kimyasal madde kullanılmamaktadır.Elyepik 33 cm genişliğe ve 130 ila 1300 cm uzunluğa sahiptir.Kumaşı kışın sıcak, yazın serindir.Tarihini yaklaşık 600 yıl öncesine kadar takip etmek mümkündür.Keçi tiftiğinin iplik haline getirilmesi ve ardından şal ve şepik olarak örülmesi yaklaşık bir ay sürer.Keçi tiftiğinden iplik elde etme, dokuma, haşıl, boyama ve tütsüleme işlemlerinin tamamı, çeşitli becerilerde ustalaşmayı gerektirir ve bu da bölgede benzersiz bir geleneksel beceridir.
Gönderim zamanı: Mar-08-2023